Diwali: A Festival of Joy, Light and Culture / दिवाळी: आनंद, प्रकाश आणि संस्कृतीचा उत्सव 2024
दिवाळी :
Diwali: A Festival of Joy : संपूर्ण माहिती आणि महत्त्वदिवाळी हा भारतीय संस्कृतीतील सर्वात महत्वाचा आणि भव्य सण मानला जातो. ह्याला “दीपावली” असेही म्हटले जाते, ज्याचा अर्थ “दीपांचा” (दिव्यांचा) “ओळ” किंवा “रांग” असा होतो. दिवाळी ही हिंदू धर्मातील एक प्रमुख उत्सव असून पाच दिवस चालतो. वेगवेगळ्या धर्मांमध्ये आणि भारताच्या विविध भागांमध्ये ह्या सणाला विविध रीतींनी साजरा केला जातो. खाली दिवाळीची संपूर्ण माहिती दिली आहे.
१. दिवाळीचे महत्त्व:
दिवाळी हा केवळ एक सण नाही, तर धार्मिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक महत्त्वाचाही एक भाग आहे. दिवाळीचा इतिहास अनेक हजार वर्षांपूर्वीचा आहे आणि त्यामागे अनेक कथानके आहेत. प्रामुख्याने, दिवाळीला भगवान रामचंद्राने लंकेतून १४ वर्षांच्या वनवासानंतर अयोध्येत परतल्याच्या प्रसंगी अयोध्यावासीयांनी दिवे लावून त्यांचे स्वागत केल्याचे सांगितले जाते. या दिवशी संपूर्ण अयोध्या नगरी उजळून निघाली होती.
२. दिवाळीचे पौराणिक आणि ऐतिहासिक महत्त्वरामायणातील कथा:
राम, लक्ष्मण, आणि सीता यांचा वनवास संपल्यावर अयोध्येत आगमन होताच दिवाळी साजरी करण्यात आली होती. ही कथा दिवाळी सणाच्या सुरुवातीचा मूलभूत आधार आहे.
नरकासुर वध:
दिवाळीच्या नरक चतुर्दशीच्या दिवशी श्रीकृष्णाने नरकासुर या राक्षसाचा वध केला. यामुळे दिवाळीचा एक दिवस ‘नरक चतुर्दशी’ म्हणून ओळखला जातो.
लक्ष्मी पूजन:
या दिवशी लक्ष्मी माता पृथ्वीवर अवतरली होती. या दिवशी लक्ष्मीचे पूजन केल्याने वैभव, संपत्ती आणि समृद्धी प्राप्त होते, असा विश्वास आहे.
सम्राट विक्रमादित्याचे राज्याभिषेक:
असेही सांगितले जाते की, सम्राट विक्रमादित्याचा राज्याभिषेक याच दिवशी झाला होता. त्यामुळे दिवाळी हा राजा आणि राज्यातील लोकांच्या जीवनातील आनंददायी क्षण ठरतो.
३. दिवाळीचे पाच दिवसदिवाळीचा सण हा पाच दिवसांपर्यंत साजरा केला जातो आणि प्रत्येक दिवसाचे वेगवेगळे महत्त्व आहे.
१) धनत्रयोदशी (धनतेरस):
धनत्रयोदशी हा दिवाळीचा पहिला दिवस आहे. या दिवशी धन, आरोग्य, आणि समृद्धीची पूजा केली जाते. या दिवशी सोनं-चांदी, धातूंची वस्तू खरेदी करण्याची परंपरा आहे. या दिवशी भगवान धन्वंतरी यांचा जन्म झाला होता, जो आरोग्याचा देवता मानला जातो. म्हणूनच हा दिवस विशेषतः व्यापाऱ्यांसाठी अत्यंत शुभ मानला जातो.
२) नरक चतुर्दशी (चतुर्दशी किंवा काकड आरती):
नरक चतुर्दशीला “चोटी दिवाळी” असेही म्हटले जाते. श्रीकृष्णाने या दिवशी नरकासुराचा वध केला होता. लोक या दिवशी पहाटे उठून अभ्यंगस्नान करतात, म्हणजे शरीराला उटणे लावून स्नान करतात. हा दिवस वाईट विचार, आळस आणि नकारात्मक गोष्टींचा नाश करण्यासाठी आहे.
३) लक्ष्मी पूजन :
Diwali: A Festival of Joy : दिवाळीचा मुख्य दिवस म्हणजे लक्ष्मी पूजन. या दिवशी संध्याकाळी घरात लक्ष्मी देवीचे पूजन केले जाते. घराचे दरवाजे आणि खिडक्या खुल्या ठेवले जातात, म्हणजे लक्ष्मी देवी घरात प्रवेश करेल आणि वैभव व संपत्ती प्राप्त होईल. लोक या दिवशी लक्ष्मी आणि गणेशाची एकत्र पूजा करतात, आणि व्यवसायिक लोक ह्यादिवशी नवीन बहीखाते (हिसाबाची पुस्तके) सुरू करतात.
४) बळी प्रतिपदा किंवा पाडवाहा :
दिवस बळी राजा आणि त्यांच्या पत्नीचे पूजन करून साजरा केला जातो. हा दिवस पती-पत्नीच्या नात्यातील स्नेह आणि प्रेम व्यक्त करण्याचा दिवस आहे. महाराष्ट्रात, ह्या दिवसाला “वसुबारस” सुद्धा म्हणतात, जिथे बैल आणि गाईंचे पूजन केले जाते.
५) भाईदूज (भाऊबीज) :
हा दिवाळीचा पाचवा आणि शेवटचा दिवस आहे. या दिवशी बहिण भावाच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करते आणि त्याला ओवाळते. भावानेही आपल्या बहिणीला भेटवस्तू देऊन तिच्या सुखाचा विचार करावा असे मानले जाते. हा दिवस नात्यातील भावंडांच्या आपुलकीसाठी ओळखला जातो.
Diwali: A Festival of Joy :
४. दिवाळीच्या तयारीची महत्त्वाची पद्धत :
दिवाळीची तयारी काही दिवस आधीपासून सुरू होते. घराची साफसफाई, रंगकाम आणि सजावट ही तयारीची मुख्य भाग आहेत. घर स्वच्छ केल्याने लक्ष्मी माता प्रसन्न होतात, अशी समजूत आहे. घराच्या दरवाजावर रंगबेरंगी रांगोळ्या काढल्या जातात. दीपावलीच्या दिवशी दिवे लावणे आणि फटाके फोडणे हेही तयारीचा भाग असतो.
रांगोळी:
रांगोळी ही भारतीय संस्कृतीतील एक सुंदर कला आहे. घराबाहेर रंगीत रांगोळी काढली जाते ज्यामुळे सौंदर्य वाढते.
दिवे आणि फटाके:
दिवाळीला दिव्यांचे अत्यंत महत्त्व आहे. घरात आणि अंगणात दिव्यांची आरास केली जाते, जी अंधःकाराचे नाश करून उज्ज्वलतेचे स्वागत करते.
फराळ:
दिवाळी फराळ हा दिवाळीच्या उत्सवाचा अविभाज्य भाग आहे. चकली, लाडू, करंजी, चिवडा, शंकरपाळे असे वेगवेगळे पदार्थ बनवले जातात.
५. दिवाळी साजरी करण्याचे आधुनिक तंत्र :
आजकाल दिवाळी साजरी करताना पर्यावरणपूरकतेची आणि समाजोपयोगी गोष्टींवर भर दिला जातो.
पर्यावरणपूरक दिवाळी:
रासायनिक फटाके टाळून लोक आजकाल पर्यावरणपूरक फटाके, इलेक्ट्रिक दिवे, आणि इको-फ्रेंडली रांगोळी वापरण्यास प्राधान्य देत आहेत.
सामाजिक दिवाळी:
अनेक लोक दिवाळीचा सण अनाथाश्रम, वृद्धाश्रम किंवा गरीबांसोबत साजरा करून त्यांना आनंद देण्याचा प्रयत्न करतात.
ऑनलाइन गिफ्ट्स:
वाढत्या तंत्रज्ञानामुळे ऑनलाईन गिफ्ट्सची पद्धत वाढली आहे. यामुळे वेळ आणि मेहनत दोन्ही वाचते.
६. दिवाळीचा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर विस्तार :
भारतीय लोकसंख्येमुळे दिवाळी सध्या संपूर्ण जगात साजरी केली जाते. ब्रिटन, अमेरिका, कॅनडा, मलेशिया, सिंगापूर, आणि ऑस्ट्रेलिया येथे मोठ्या उत्साहाने दिवाळी साजरी केली जाते. भारताबाहेरील भारतीय समुदाय आपले सण परंपरेनुसार साजरे करतो. ब्रिटनमध्ये दिवाळीसाठी बर्मिंघम शहरातील बराच भाग प्रकाशांनी उजळला जातो.
७. दिवाळीचा सांस्कृतिक वारसा :
Diwali: A Festival of Joy : दिवाळीच्या पाच दिवसांमध्ये पारंपरिक परिधान, सणाचे खाद्यपदार्थ आणि धार्मिक विधींची परंपरा असते. या सणामुळे भारतीय समाजाची पारंपरिकता टिकून राहिली आहे. दिवाळीचा सण आपल्याला आपल्या संस्कृतीची जाणीव करून देतो, त्याचबरोबर संपूर्ण समाजात आनंदाचे वातावरण तयार करतो.
पारंपरिक पोशाख:
दिवाळीला नव्या कपड्यांचे महत्त्व आहे. स्त्रिया साड्या, नववारी, लहंगा, तसेच पुरुष धोतर, कुर्ता पायजमा, फेटे परिधान करून या सणाला रंग भरतात. परंपरेचे पालन करताना आपण आपल्या संस्कृतीचे महत्त्व नव्या पिढीला शिकवू शकतो.
लोकसंगीत आणि नृत्य:
विविध प्रकारचे लोकसंगीत आणि नृत्य कार्यक्रम दिवाळीच्या निमित्ताने आयोजित केले जातात. स्थानिक गाणी, पारंपरिक नृत्य, आणि संस्कृतीचे प्रदर्शन समाजातील सुसंवाद आणि आनंद वाढवते.
उत्सवाच्या कथा:
प्रत्येक दिवशी वेगवेगळ्या धार्मिक कथा मुलांना सांगणे ही एक परंपरा आहे. यामुळे त्यांच्या मनात सणाच्या पाठीमागील महत्त्वाची जाणीव तयार होते. अशा कथांमधून त्यांना जीवनातील नैतिक मूल्ये शिकता येतात.
८. दिवाळीचे आर्थिक महत्त्व :
दिवाळी हा सण व्यापारी दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाचा आहे. विविध प्रकारच्या वस्तूंच्या खरेदीमुळे अर्थव्यवस्थेला चालना मिळते. कपडे, फटाके, फराळाचे साहित्य, दागिने, घरगुती वापराच्या वस्तू यांची विक्री मोठ्या प्रमाणावर होते.
उद्योगांसाठी सुवर्णसंधी:
दिवाळीत कपडे, इलेक्ट्रॉनिक्स, घर सजावटीच्या वस्तू, दागिने, आकाशकंदील, आणि रंगीत दिव्यांच्या खरेदीला मोठी मागणी असते. ह्यामुळे रोजगाराच्या संधी निर्माण होतात.
सोनं-चांदीची खरेदी:
धनत्रयोदशीच्या दिवशी सोनं आणि चांदीच्या खरेदीचा ट्रेंड आहे. भारतीय बाजारपेठेत यामुळे आर्थिक हालचाल होते.
९. दिवाळी सणातील सुधारणा :
दिवाळी हा सण अजूनही आपल्या पारंपरिक रंगात आहे, पण त्यामध्ये सुधारणा होण्याची आवश्यकता आहे. विशेषतः फटाके फोडण्यामुळे होणारे वायू प्रदूषण, ध्वनी प्रदूषण याकडे लोकांनी लक्ष दिले पाहिजे.
फटाक्यांच्या ऐवजी दिव्यांचा वापर:
कागदाच्या दिव्यांचा वापर करणे, मूळ पर्यावरणपूरक पद्धतींनी दिवाळी साजरी करणे याकडे लक्ष दिल्यास वातावरणाचे रक्षण होईल. अनेकजण आता फटाक्यांच्या जागी पर्यावरणपूरक दिवे आणि इलेक्ट्रिक लाइट्स लावतात, जे पर्यावरणासाठी हानिकारक नाहीत.
ऑनलाइन भेटवस्तू आणि समाजसेवा:
अनेक लोक दिवाळीच्या निमित्ताने अनाथालये, वृद्धाश्रम येथे भेटवस्तू देऊन आनंद साजरा करतात. हे एक नवीन कल बनत आहे ज्यातून समाजसेवेचे महत्त्व वाढते.
१०. दिवाळीची एकात्मता आणि समता :
दिवाळी सणाला सामाजिक एकात्मता आणि समतेचा संदेश आहे. सगळेजण एकत्र सण साजरा करतात, एकमेकांच्या घरी जातात, एकत्र फराळ करतात. जाती, धर्म, आर्थिक स्थिती अशा सर्व फरक विसरून लोक एकमेकांशी प्रेमाने वागतात. त्यामुळे समाजातील एकात्मता वाढीस लागते.
११. दिवाळी सणाचा गोडवा :
फराळाचे पदार्थदिवाळी म्हटलं की फराळाचे पदार्थ आठवतातच. प्रत्येक घरात वेगवेगळे चविष्ट आणि गोड पदार्थ बनवले जातात. हे पदार्थ तयार करण्यामागे एक कौटुंबिक आणि सांस्कृतिक परंपरा असते.
चकली आणि करंजी:
दिवाळीच्या फराळातील मुख्य पदार्थांमध्ये चकली आणि करंजी यांचा समावेश होतो. हे पदार्थ चवीला उत्कृष्ट असतात आणि दिवाळीला विशेष बनवतात.
लाडू आणि शंकरपाळे:
विविध प्रकारचे लाडू जसे की बेसन लाडू, रवा लाडू, नारळ लाडू हे गोड पदार्थ घराघरात बनवले जातात. शंकरपाळे देखील खास दिवाळी साठी केले जातात.
चिवडा आणि कडक पोहे:
हे नमकीन पदार्थ ह्या सणातील गोडव्याच्या बरोबर नमकीन चव सुद्धा आणतात.
१२. दिवाळीच्या पारंपरिक खेळांची गंमत :
दिवाळीचा सण केवळ धार्मिक विधींपुरता सीमित नसून तो कुटुंबाच्या एकत्रितपणाचाही एक सुंदर अनुभव आहे. या निमित्ताने अनेक ठिकाणी पारंपरिक खेळ खेळले जातात, जे आनंद आणि उत्साह वाढवतात.
फासे, गोट्या आणि पत्ते:
भारतातील अनेक घरांमध्ये दिवाळीला पत्ते खेळण्याची परंपरा आहे. विशेषतः “तीन पत्ती” आणि “रमी” यांसारखे खेळ मित्र-परिवारामध्ये खेळले जातात. ही केवळ वेळ घालवण्याची नाही तर आपुलकी आणि एकत्रित आनंद अनुभवण्याची एक पद्धत आहे.
सोंगट्या आणि लंगडी:
ग्रामीण भागात सोंगट्या, लंगडी आणि कबड्डी यांसारखे पारंपरिक खेळ खेळले जातात. यामुळे आपली संस्कृती जपली जाते, तसेच एकोप्याची भावना निर्माण होते.
अंताक्षरी आणि गाणी:
संध्याकाळी कुटुंबीय एकत्र बसून अंताक्षरी, नृत्य, गाणी ह्याचा आनंद घेतात. यामुळे सर्वात लहानांपासून ते वृद्धांपर्यंत सर्वांमध्ये उत्साहाचे वातावरण निर्माण होते.
१३. दिवाळीतील घर सजावट आणि रांगोळी :
दिवाळीत घर सजवण्याचे एक विशेष महत्त्व आहे. घरात उजळलेले दिवे, आकाशकंदील, तोरणे, आणि रंगीत रांगोळ्या घराचे सौंदर्य वाढवतात.
आकाशकंदील:
दिवाळीत आकाशकंदील लावण्याची परंपरा जुनी आहे. बाजारात विविध प्रकारचे आणि आकर्षक आकाशकंदील उपलब्ध असतात, आणि हल्ली अनेक जण घरगुती पदार्थांचा वापर करून पर्यावरणपूरक आकाशकंदील बनवतात.
रांगोळीचे सौंदर्य:
घराच्या दरवाज्याबाहेर रंगीत रांगोळी काढली जाते. रंगीत रांगोळी आणि दिवे यांच्या मिलाफातून घरात सकारात्मकता आणि प्रसन्नतेचे वातावरण तयार होते.
तोरणे आणि फुलांची सजावट:
दरवाजाच्या वरती आंब्याची पाने आणि फुलांनी बनवलेले तोरण लावले जाते. यामुळे सौंदर्य वाढते तसेच हे मंगल कार्याचे प्रतीक मानले जाते.
१४. दिवाळी सणाच्या काही खास परंपरा :
भारताच्या विविध प्रांतांमध्ये दिवाळी साजरी करण्याच्या पद्धतीत थोडा फरक दिसून येतो. प्रत्येक प्रांताची दिवाळी साजरी करण्याची एक वेगळी शैली आणि परंपरा आहे.
महाराष्ट्रातील दिवाळी:
महाराष्ट्रात अभ्यंगस्नान, किल्ले बांधणे, नरक चतुर्दशीला लवंग, कडुलिंबाच्या पानांचे तेल लावणे, आणि विशेष पदार्थांचा फराळ करणे ही परंपरा आहे.
उत्तर भारतातील दिवाळी:
उत्तर भारतात भगवान रामाच्या अयोध्या परतण्याचा उत्सव म्हणून दिवाळी साजरी केली जाते. घरामध्ये लक्ष्मी-गणेश पूजन मोठ्या उत्साहात केले जाते आणि संपूर्ण गावकसबा दिव्यांच्या रांगेने सजवला जातो.
दक्षिण भारतातील दिवाळी:
दक्षिणेत दिवाळीला “दीपावल्ली” म्हणतात, आणि येथे हा सण नरकासुर वधाच्या उत्सवाप्रमाणे साजरा केला जातो. सकाळी लवकर उठून अभ्यंगस्नान, नवीन कपडे घालणे आणि नातेवाईकांना भेटवस्तू देणे हे सर्व दक्षिणेत विशेष रितीने केले जाते.
पश्चिम बंगाल आणि नेपाळातील दिवाळी:
पश्चिम बंगालमध्ये काली पूजेसह दिवाळी साजरी केली जाते, तर नेपाळमध्ये या सणाला “तिहार” म्हणतात. नेपाळमध्ये या दिवशी पाळीव प्राण्यांचा सन्मान करण्याची एक खास पद्धत आहे.
१५. दिवाळी आणि पर्यावरण संरक्षण :
Diwali: A Festival of Joy : दिवाळी सणाचा एक नवा अर्थ म्हणजे “पर्यावरणपूरक दिवाळी”. सध्या वाढत्या प्रदूषणामुळे, फटाके फोडण्याचे प्रमाण कमी केले पाहिजे. ह्या निमित्ताने आपण पर्यावरण संवर्धनाचा संकल्प करू शकतो.
इको-फ्रेंडली रांगोळी:
नैसर्गिक रंग वापरून रांगोळी काढल्यास ते पर्यावरणपूरक ठरते, तसेच घराची शोभा वाढवते. अनेकजण नैसर्गिक फुलांच्या पाकळ्या, गहू, तांदूळ, हळद यांचा वापर करून रंगीत रांगोळी तयार करतात.
फटाके आणि त्यांच्या ऐवजी पर्याय:
फटाके फोडल्याने मोठ्या प्रमाणात ध्वनी आणि वायू प्रदूषण होते. त्यामुळे दिवे, फुलबाज्या, इको-फ्रेंडली दिव्यांच्या साहाय्याने दिवाळी साजरी करता येते.
वृक्षारोपण:
दिवाळीच्या आनंदात आपण प्रत्येकजण एक झाड लावण्याचा संकल्प करू शकतो. यामुळे पर्यावरणाचे रक्षण होते आणि हवेचा शुद्धीकरणही साधता येतो.
१६. डिजिटल दिवाळीचा नवा ट्रेंड
तंत्रज्ञानाच्या युगात सण साजरे करण्याची पद्धतही बदलली आहे. डिजिटल दिवाळी हे एक नवीन पाऊल आहे ज्यामुळे वेळ वाचतो, उत्साहात वाढ होते, आणि संदेश देणे सोपे होते.
ऑनलाइन शुभेच्छा आणि कार्ड्स:
सोशल मीडिया आणि ऑनलाइन संदेश यामुळे दिवाळीच्या शुभेच्छा देणे खूप सोपे झाले आहे. डिजिटल गिफ्ट्स, कार्ड्स, आणि स्टिकर्सने लोक एकमेकांना शुभेच्छा देतात.
ऑनलाइन शॉपिंग आणि गिफ्ट्स:
दिवाळीच्या निमित्ताने लोक आता ऑनलाइन खरेदी करतात. ह्यामुळे गिफ्ट्स पाठवणे आणि विविध प्रकारच्या वस्तू खरेदी करणे सोपे झाले आहे.
१७. दिवाळीचे समाजातील योगदान :
दिवाळी हा सण आपल्याला आपापल्या कुटुंबासोबतच समाजातील दुर्बल घटकांबद्दलही जागरूक बनवतो. गरीब आणि गरजू लोकांसोबत दिवाळी साजरी केल्याने खऱ्या अर्थाने सणाचा आनंद मिळतो. अनेक स्वयंसेवी संस्था दिवाळीच्या निमित्ताने गरीब आणि अनाथ मुलांना फराळ, कपडे, खेळणी, आणि शिकवणीचा खर्च करतात.
१८. सणानंतरची दिवाळीची संवेदना :
दिवाळी संपल्यावर येणारी संवेदना म्हणजे “पारंपरिक संस्कृतीचे वारसेदार” होणे. दिवाळी सण एक आठवण बनून आपल्याला पुढेही प्रेरणा देतो की, जीवनात कसे उजेड आणावा.दिवाळीच्या सणानंतर आपण या आठवणींना आपल्या मनात ठेवून पुढील वर्षासाठी सकारात्मक दृष्टिकोन बाळगू शकतो. सणामुळे निर्माण होणारी ऊर्जा आणि आनंद आपल्याला आगामी काळात प्रेरित करतो.
१९. दिवाळीच्या परंपरेतील ‘आभासिक दिवाळी’दिवाळीची सांस्कृतिक परंपरा :
आता डिजिटल युगात ‘आभासिक दिवाळी’ रूपात साजरी होऊ लागली आहे. जेव्हा कुटुंबीय, मित्र दूरवर असतात, तेव्हा त्यांच्यासोबत ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मद्वारे दिवाळी साजरी केली जाते. आभासिक दिवाळीमुळे सणाच्या आनंदात कुठेही असलो तरीही अंतर आड येत नाही.
ऑनलाइन पूजन:
अनेकजण आता व्हिडिओ कॉलद्वारे एकत्र येऊन लक्ष्मी पूजन, रामायण पठण किंवा धार्मिक कार्यक्रम साजरे करतात. या तंत्रज्ञानाच्या युगात आभासी पूजेमुळे दूरवर असलेले लोक सणाचा अनुभव एकत्र घेऊ शकतात.
डिजिटल भेटवस्तू आणि कुपन:
विविध ई-कॉमर्स वेबसाइट्स दिवाळीनिमित्त विशेष सवलती देतात, ज्यामुळे लोकांपर्यंत भेटवस्तू पाठवणे सुलभ झाले आहे. आभासी भेटवस्तूंचा पर्याय असून त्याद्वारे डिजिटल गिफ्ट कुपन, पर्सनलाइज्ड मेसेजेस पाठवता येतात.
२०. दिवाळीमध्ये सुरक्षिततेचे महत्त्व :
Diwali: A Festival of Joy : दिवाळी सणाचा आनंद घ्यावा, पण त्यासोबतच सुरक्षिततेची काळजी घेणे गरजेचे आहे. विशेषतः फटाक्यांमुळे अनेक वेळा अपघात घडतात, म्हणूनच काही सुरक्षिततेचे नियम पाळले पाहिजेत.
फटाके फोडताना सुरक्षितता:
फटाके फोडताना योग्य अंतरावर राहणे, फटाक्यांचा वापर नियंत्रित पद्धतीने करणे आणि मुले फटाके फोडताना त्यांच्यावर लक्ष ठेवणे महत्वाचे आहे.
आरोग्याची काळजी:
दिवाळीत फराळाचे पदार्थ आणि तळलेले खाद्यपदार्थ अधिक खाल्ले जातात. त्यामुळे आपल्या आरोग्याची काळजी घेणे गरजेचे आहे. संतुलित आहार घेणे, पाण्याचे सेवन वाढवणे हे सणाच्या काळात आवश्यक आहे.
फटाक्यांचे नियंत्रित वापर:
पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी फटाक्यांचा वापर कमी करणे आवश्यक आहे. फटाक्यांमुळे वायू आणि ध्वनी प्रदूषण वाढते, त्यामुळे दिवाळी उत्सव फटाके नसतानाही आनंददायी बनवता येतो.
२१. दिवाळी आणि सांस्कृतिक संवाद :
दिवाळी सण भारतातील विविध धर्मीय आणि सांस्कृतिक समाजातील लोक एकत्र आणतो. हिंदू, शीख, जैन, बौद्ध आणि अनेक धर्मीय लोक दिवाळी उत्सव साजरा करतात. त्यामुळे समाजात एकोप्याची भावना निर्माण होते.
आंतरधर्मीय स्नेह:
विविध धर्मीय लोक एकत्र येऊन सण साजरा करतात, एकमेकांना फराळ देतात, आणि शुभेच्छा देतात. या आंतरधर्मीय संवादामुळे समाजात स्नेहाचे आणि सुसंवादाचे वातावरण निर्माण होते.
जागतिक पातळीवरील दिवाळी उत्सव:
अनेक देशांमध्ये भारतीय समुदाय दिवाळी साजरी करतो, त्यामुळे भारतीय संस्कृतीचा प्रसार जगभरात होतो. न्यूयॉर्क, लंडन, सिडनी, सिंगापूर, मलेशिया येथे भव्य दिवाळी उत्सव साजरे होतात, ज्यामुळे भारतीय संस्कृतीचे महत्त्व आंतरराष्ट्रीय स्तरावर वाढले आहे.
२२. दिवाळीचे सामाज सुधारात योगदान :
दिवाळी सण हा केवळ आनंद आणि उत्सवाचा नाही, तर समाजातील सुधारण्याचा एक प्रेरणादायक सण आहे. दिवाळीत समाजोपयोगी उपक्रम राबवून लोक एकमेकांना मदत करतात आणि सामाजाची जाणीव निर्माण करतात.
सामाजिक सेवांमध्ये सहभाग:
दिवाळीनिमित्त अनेक स्वयंसेवी संस्थांद्वारे गरजू, अनाथ आणि वृद्धांना मदत केली जाते. लोक अन्न, कपडे, शालेय साहित्य वाटतात आणि त्यांना सणाचा आनंद देतात.
दिवाळीचा सामाजिक संदेश:
दिवाळी सण आपल्या समाजासाठी सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवण्याचा संदेश देतो. आपण सर्वांनी मिळून आपले कुटुंब, समाज आणि पर्यावरण अधिक चांगले करण्यासाठी प्रयत्न करावे, हाच या सणाचा खरा अर्थ आहे.
२३.निष्कर्ष :
दिवाळी हा सण अंधाराचा नाश करून प्रकाशाचे स्वागत करण्याचा आहे. यातून आपल्याला जीवनात सकारात्मकता, प्रेम, एकता, आणि परंपरेच्या महत्त्वाची जाणीव होते. दिवाळी सणातून आपल्याला असे शिकायला मिळते की, आपले जीवन समृद्ध, सुखी, आणि आनंदी बनवण्यासाठी सर्वांनी एकत्रितपणे प्रयत्न केले पाहिजेत.दिवाळी साजरी करताना पारंपरिक पद्धती जपत, आधुनिक काळात सण साजरा करताना पर्यावरण, समाज आणि आपल्या संस्कृतीची जपणूक करण्याचा संकल्प करूया. दिवाळीचा आनंद आपल्या सर्व मित्र-परिवारासोबत वाटूया आणि एक सुंदर, सुरक्षित आणि पर्यावरणपूरक दिवाळी साजरी करूया.
शुभ दीपावली!
असेच कोकण सण अपडेट मिळवण्यासाठी कोकणवेड ला नक्की फॉलो करा तसेच सदर लेख दिवाळी: आनंद, प्रकाश आणि संस्कृतीचा उत्सव 2024 कसा वाटला हे कमेंट करून जरूर कळवा.
हे देखील वाचा